|
ROLA KSIĄŻKI W ŻYCIU DZIECKA PRZEDSZKOLNEGO
Warunki życia współczesnej rodziny sprawiają, że coraz mniej czasu rodzice i dzieci spędzają razem przy wspólnej zabawie. Dorośli zaabsorbowani pracą zawodową i obowiązkami domowymi często wykorzystują telewizję i komputer jako sposób na zajęcie dzieci. Odpowiednio dobrane programy mogą być niewątpliwie cennym źródłem wiedzy o świecie. Wymaga to jednak aktywnego udziału dorosłego jako selekcjonera i komentatora przekazywanych treści. Dzieci często oglądają telewizję kilka godzin dziennie a komputerowe gry i bajki dostarczają wzorów przemocy. Także forma przekazu – głośna muzyka, szybko zmieniające się obrazy nie sprzyja rozwijaniu wrażliwości, wyobraźni i refleksyjności dzieci. Wydaje się, że w wielu rodzinach telewizor i komputer zastąpił jeden z najbardziej cennych sposobów spędzania czasu, jakim jest czytanie dzieciom książek. Pewne nadzieje na poprawę tego stanu budzi pojawienie się na naszym rynku dużej liczby pięknych i cennych pozycji wydawniczych. Ładna, kolorowa książka, bogato ilustrowana przyciąga oko dziecka i dorosłego, zachęca do sięgnięcia po nią i przeczytania.
Książka dostarcza wiedzy o świecie, systematyzuje i uczy myślenia. Prowadzi do pojawiania się twórczego stosunku do otoczenia. Dzieje się tak od najwcześniejszych lat życia dziecka dzięki rodzicom, którzy są łącznikiem między nim a książką. Rodzice dostarczają dziecku tworzywa, jakim jest odpowiednia do wieku lektura zachęcają do czynnego oglądania (słuchania, nazywania), opowiadania. W miarę dorastania dziecka kształtują się coraz bardziej złożone formy poznania (myślenie przyczynowo-skutkowe, krytycyzm, twórcza wyobraźnia)
Aby dziecko mogło korzystać z książki w sposób twórczy, trzeba pomóc mu w dochodzeniu do samodzielnego wyboru tekstu, zachęcić do stawiania pytań i dzielenia się wrażeniami. W ten sposób rodzice i dzieci stają się aktywnymi partnerami podczas czytania, co sprawia im przyjemność i daje satysfakcję. Ponadto, dziecku zapewnia poczucie bezpieczeństwa i emocjonalnej bliskości z matką i ojcem.
Początkowo źródłem przeżyć emocjonalnych dla dziecka jest sytuacja czytania, a dopiero w dalszej kolejności źródłem przeżyć staje się treść czytanej książki.
Dla uzyskania pożądanych efektów wychowawczych ważny jest starannie dobrany i przemyślany dobór książek do czytania, w zależności od wieku dziecka i jego rozwoju.
Przede wszystkim książka powinna być dla dziecka ciekawa, zrozumiała, zgodna z jego zainteresowaniami. Tematyka może być wspólna dla dzieci młodszych i starszych, ale o różnym stopniu trudności. Szata graficzna powinna przyciągać wzrok i uwagę.
Książki dla dzieci najmłodszych powinny mieć twarde okładki, nie muszą mieć dużo tekstu, mogą być przeznaczone do rozpoznawania przedmiotów, nazywania ich i opowiadania o czynnościach z nimi związanych. Treść powinna być bliska codziennemu doświadczeniu dziecka. Następnie mogą się pojawiać proste, krótkie opowiastki, historyjki stanowiące całość. Dorosły może czytać podpisy pod nimi lub je opowiadać i zachęcać dziecko do samodzielnego mówienia o tym, co widzi i o tym, czego się domyśla. Kolejnym stopniem wtajemniczenia mogą być książki, w których dziecko jest aktywnym twórcą dalszej części historyjki.
Dobrym zajęciem rozwijającym dziecięcą wyobraźnię, pamięć i chęć aktywnego działania są wiersze i piosenki, a także wyliczanki i zabawy paluszkowe. Ich forma odpowiada szczególnej wyobraźni dzieci na rytm, rym i melodię.
Innym typem lektury, ważnym przede wszystkim dla rozwoju systemu wartości i kształtowania pojęć moralnych, jest tajemniczy świat baśni. Dzięki niemu dziecko odkrywa pojęcie dobra i zła, winy i kary oraz zadośćuczynienia i nagrody. Poprzez identyfikację z baśniowym bohaterem może zaspokajać własne potrzeby, doznawać różnych uczuć. Baśnie rozwijają wyobraźnię, umiejętności opowiadania i twórczość plastyczną. Rolą dorosłego jest z jednej strony stworzenie odpowiedniego klimatu bliskiego jej treści, z drugiej współuczestniczenie w przeżywaniu dziecka, danie mu wsparcia uczuciowego, płynącego z bliskiego i ciepłego kontaktu. Oprócz tradycyjnie znanych baśni Andersena czy braci Grimm zachęcam do czytania polskich baśni ludowych i innych krajów. Oprócz wartości wspólnych wszystkim baśniom zawierają one specyficzne dla danego narodu pierwiastki kulturowe oraz językowe.
Inne formy książkowe, z jakimi obcuje dziecko, to powieść dla dzieci, komiks a także książki przyrodnicze, historyczne, techniczne oraz encyklopedie.
Należy pamiętać także o czasopismach dla dzieci, których urozmaicona treść i forma zawiera dodatkowo gry i zabawy umysłowe, takie jak: rebusy, zagadki, krzyżówki itp.
Oto kilka rad praktycznych:
1. Od najmłodszych lat dziecka twórzmy dobrą atmosferę dla wspólnego czytania. Nawet, jeśli nasze dziecko opanowało już umiejętność czytania, nie pozostawiajmy go samotnie z książką, gdy zgłasza potrzebę przeczytania mu czegoś.
2. Oprócz czytania w dowolnym momencie dnia warto mieć stały czas przeznaczony na ten cel – np. przed snem.
3. Czytajmy na raz niewielkie całości lub część większej całości. Pozwoli to dziecku na lepsze zrozumienie i przeżycie utworu.
4. Pozwólmy dziecku wielokrotnie wracać do tej samej książki. Zdobywa ono w ten sposób doświadczenie powtarzalności zdarzenia, treści, towarzyszące mu uczucia. Ćwiczy pamięć.
5. Wyjaśniajmy znaczenie trudniejszych terminów.
6. Podtrzymujmy zapoczątkowany przez dziecko dialog na temat tego, o czym czytamy, pojedynczych wątków lub swobodnych skojarzeń.
7. Jeśli dziecko przerywa nam czytanie, by porozmawiać na temat związany z lektura, rozwijajmy temat rozmowy spokojnie i w miarę potrzeby powróćmy doczytania.
8. Jeżeli dziecko przerywa nasze czytanie i zajmuje się czymś innym, ustalmy z nim czy rzeczywiście chce słuchać.
9. Rozmawiajmy z dzieckiem o czytanym utworze, ale bez natrętnego dydaktyzmu
Mam nadzieję, że tych kilka refleksji uświadomi rodzicom, że mimo „zabiegania” można poświęcić więcej uwagi dziecku. Rodzice mogą odkryć, jak wiele radości sprawia wspólnie czytana bajka, czas spędzony razem, a nie obok siebie. Maluch siedzący na kolanach mamy czy taty czuje się kochany, potrzebny i ważny. Po prostu – szczęśliwy.
Elżbieta Ciesiołkiewicz
|
