Przejście dziecka do szkoły stanowi dla niego zmianę warunków życia, działalności. Jest przejściem ze świata, w którym pozostawiano mu dużą swobodę ruchów i nie krępowano jego fantazji twórczej do świata ograniczającego jego ruchliwość i wymagającego obliczonej na dłuższy czas wytrwałości i karności. Jest to wreszcie przejście, w którym cele i drogi prowadzące do nich są dyktowane z zewnątrz. Na podstawie badań naukowych, ustalono, że większość dzieci uzyskuje poziom gotowości (inaczej dojrzałości) do rozpoczęcia nauki, między 6 a 7 rokiem życia. W tym okresie stwierdzono w rozwoju większości dzieci pojawienie się cech, które upoważniają do tego, aby od dziecka można było żądać codziennego wysiłku i systematycznego uczenia pod kierunkiem. Podczas, gdy większość dzieci 6-7 letnich może już podjąć naukę, to jednak zaobserwowano u części z nich różnice indywidualne w poziomie rozwojowym. Są dzieci o rozwoju psychofizycznym przyspieszonym, są również i takie, które rozwijają się z pewnym opóźnieniem lub wykazują dysharmonijny (nierówny) rozwój poszczególnych sfer: np. przy dobrym rozwoju fizycznym i umysłowym są mało uspołecznione, niezdolne do dłuższego wysiłku. Udział w rozwoju dziecka, jego cech osobowości i przygotowaniu do szkoły ma przedszkole. Jednakże należy pamiętać, że jest to placówka wspierająca, natomiast podstawowe zręby charakteru, rozwój uczuciowy dziecka, kształtują się od najmłodszych lat przede wszystkim pod wpływem obcowania z rodzicami. Tak więc stopień dojrzałości szkolnej u dzieci, uzależniony jest od wielu czynników. Do nich właśnie m.in. należy wpływ przedszkola, wykształcenie i zawód rodziców, zachowanie rodziców w różnych sytuacjach zwłaszcza w stosunku do dziecka, ale także warunki mieszkaniowe i rodzinne, uwarunkowania genetyczne, wady wymowy, słuchu i wzroku, cechy zachowania się dziecka świadczące o zakłóceniach dynamiki procesów nerwowych, zaburzenia w rozwoju, przebyte lub aktualne choroby, wpływ otoczenia, inne. Problem dojrzałości szkolnej należy rozpatrywać w trzech kategoriach: jako dojrzałość intelektualną, fizyczną i społeczno – emocjonalną. W aspekcie intelektualnym będzie oznaczać umiejętność spostrzegania, dobry rozwój mowy i myślenia, pamięci, wyćwiczona na miarę wieku sprawność ręki oraz koordynacja wzrokowo – ruchowa. Z punktu widzenia fizycznego, dotyczyć będzie prawidłowego i stosownego do wieku ukształtowania kośćca, mięśni, narządów wewnętrznych, układu nerwowego, a także dobrą sprawność ruchową. Z kolei w dojrzałości społeczno – emocjonalnej ważne jest wypracowanie u dziecka umiejętności panowania nad sobą, podporządkowania się przepisom, wytrwałej pracy oraz współdziałania harmonijnego w zabawie i nauce z rówieśnikami. Podjęcie decyzji o zdolności dziecka do rozpoczęcia nauki spoczywa tak naprawdę na rodzicach. To oni zgłaszają dziecko do szkoły. Ale jeśli mają jakiekolwiek wątpliwości, czy poradzi sobie w szkole, powinno ono być poddane konsultacji psychologiczno - pedagogicznej. Konsultacja taka jest wymagana zawsze, jeśli chcemy posłać do szkoły sześciolatka. Trzeba sprawdzić wówczas, czy prawidłowo słyszy głoski, rozróżnia je w słowie, ponieważ to decyduje w znacznej mierze o powodzeniu w nauce czytania. Bada się też graficzne umiejętności dziecka. Jeśli nie potrafi rysować w wyznaczonej przestrzeni, nie będzie umiało pisać literek w linijkach. Dziecko rozpoczynające naukę musi rozumieć polecenia nauczyciela skierowane do całej klasy i umieć się skoncentrować w czasie lekcji. Ważna jest też umiejętność pracy zespołowej. Nowym zadaniem, jakie stoi przed dzieckiem na progu podjęcia obowiązku szkolnego jest wywiązanie się z roli ucznia, najlepiej uwieńczone sukcesem. Dziecko potrzebuje w tym czasie wsparcia ze strony najbliższych opiekunów – rodziców. W związku z tym należy mu okazać wiele zrozumienia i cierpliwości, zaakceptować go takim, jakie jest oraz zacząć obserwować dziecko pod kątem spełnienia wymagań wynikających z dojrzałości szkolnej (jeśli wcześniej nie miało to miejsca). Spróbujmy być rodzicami, którzy przygotują odpowiednio dziecko, tworząc warunki ułatwiające realizację obowiązku szkolnego. Dlatego też warto zawczasu zadbać o: - Stały rozkład czynności w ciągu dnia, co ma ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego. Rytmiczne i powtarzające się czynności wdrażają dziecko do systematyczności i ładu, tworzą korzystne przyzwyczajenia. Powodują, że dziecko jest spokojniejsze, łatwiej potrafi pokonywać trudności. Planując poszczególne czynności uwzględnić czas na rozmowę i kontakt z rodzicami, wspólny spacer i zabawę - Kształtowanie u dziecka pożytecznych nawyków i przyzwyczajeń, np. sprzątanie zabawek i układanie ich zawsze w tym samym miejscu (wydzielenie w pokoju tzw. „kącika zabaw”, który nie będzie kolidował z miejscem do nauki), samodzielne ubieranie się i rozbieranie, składanie ubrań przed snem, mycie rąk przed jedzeniem. - Kierowanie działalnością dziecka. Wspomagamy rozwój tych funkcji, które w okresie przedszkolnym nie były funkcjami dominującymi, np. mniej zabaw i gier ruchowych,(jeśli takie przeważały) na korzyść zajęć wymagających wysiłku umysłowego, dorosłym pozostanie ocena, czy zabawy są ciekawe i różnorodne. Elementem wspierającym wszelkie działania zmierzające do rozwijania osobowości nowego człowieka niech będzie pochwała.
Elżbieta Ciesiołkiewicz
|